KADA SU SRBI DALI SVE ZA JEDINSTVO: Pre 103. godine formirana kraljevina SHS – da li je to najveća srpska greška?

Svečanom proglašenju državnog jedinstva Srba, Hrvata i Slovenaca prethodili su zaključci Narodnog vijeća Slovenaca, Hrvata i Srba i odluke o ujedinjenju Vojvodine i Crne Gore sa Srbijom.

Narodna skupština Srba, Bunjevaca i ostalih Slovena iz Banata, Bačke i Baranje, donela je 25. novembra 1918. Odluku o prisajedinjenju Vojvodine Kraljevini Srbiji. U Rumi je dan ranije, 24. novembra, doneta odluka da se Srem direktno prisajedini matici.

U Podgorici je 26. novembra 1918. održana velika Narodna skupština srpskog naroda u Crnoj Gori na kojoj je odlučeno „da se Crna Gora s bratskom Srbijom ujedini u jednu državu“.

Prestolonaslednik Aleksandar je u ime kralja Petra Prvog proglasio „ujedinjenje Srbije sa zemljama nezavisne države Slovenaca, Hrvata i Srba u jedinstveno Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca“, i rekao da će obrazovati vladu koja ce biti odgovorna narodnom predstavništvu i čiji će prvi i najvažniji zadatak biti utvrđivanje državnih granica u skladu sa etnografskim načelima.

Prvodecembarske izjave kao „konstitutivni akt“ predstavljale su osnovu državnopravnog provizorijuma u novostvorenoj državi Kraljevini SHS od ujedinjenja do donošenja Vidovdanskog ustava 1921.

U tom periodu najvišu vlast u Kraljevini SHS predstavljali su kralj, odnosno regent Aleksandar, vlada i Privremeno narodno predstavništvo.

Prva vlada KSHS obrazovana je 20. decembra 1918., a Privremeno narodno predstavništvo sastalo se 1. marta 1919.

Deset godina kasnije, 1929., Kraljevina SHS je formalno promenila ime u Kraljevina Jugoslavija i kao takva opsala sve do aprila 1941., kada su je sile Osovine okupirale i raskomadale.

Drugu Jugoslaviju je pod imenom Demokratska Federativna Republika Jugoslavija 29. novembra 1943. u Jajcu proglasilo Antifašističko veće narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ) pod vođstvom Josipa Broza Tita.

Novoj državi je nedostajao dobar deo teritorije koji je bio pod okupacijom, ali i međunarodni legitimitet, jer je većina velikih sila do kraja rata priznavala kraljevinu.

Nakon dogovora Tita sa kraljevim izaslanikom Ivanom Šubašićem i usvajanja novog ustava, januara 1946. proglašena je Federativna Narodna Republika Jugoslavija, koja je 1963. preimenovana u Socijalističku Federativnu Republiku Jugoslaviju (SFRJ).

Od SFRJ su se 1991. otcepile prvo Slovenija i Hrvatska, a ubrzo potom Bosna i Hercegovina i Makedonija.

Srbija i Crna Gora su u aprilu 1992. proglasile Saveznu Republiku Jugoslaviju kao pravnu naslednicu SFRJ, a ona je pod tim imenom trajala do 2003. Tada se naziv Jugoslavija konačno izgubio proglašenjem Državne zajednice Srbije i Crne Gore.

Obe su postale zasebne države 2006., kada je Crna Gora proglasila nezavisnost.

Sto godina od velike podgoričke skupštine, crnogorski parlament je 29. novembra 2018. usvojio Rezoluciju o poništenju odluka iz 1918., sa obrazloženjem da je tada navodno ukinut dotadašnji suverenitet Crne Gore, iako je za odluke, prema kojima su Srbi u Crnoj Gori i u Srbiji isti narod jednoglasno glasalo svih 160 poslanika.